Τα ονόματα των Μηνών κατά τις λαϊκές παραδόσεις.

 Τα ονόματα των Μηνών κατά τις λαϊκές παραδόσεις

Της Γεωργίας Π. Δημακόγιαννη, Φιλολόγου (Δημοσίευση στο περιοδικό «ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΜΑΝΗ», Τ.1-1996).

Στη Μάνη, διατηρούνται πολλά στοιχεία του βίου των αρχαίων και μεσαιωνικών Ελλήνων, τα οποία, τα βρίσκουμε σε διάφορες εκ δηλώσεις της ζωής των Μανιατών, άφθονα δε στοιχεία των αρχαίων και βυζαντινών Ελλήνων βρίσκονται στη γλώσσα των χωρικών. Με αυτόν τον τρόπο αποδεικνύεται και η ιστορική συνέχεια. Στην «Ιστορία της Μάνης» του Αν. Κουτσιλιέρη, παρατίθενται διάφορα ονόματα, καθώς λέγονται σήμερα στη Μάνη και η ονομασία τους στην αρχαία ελληνική. Με έκπληξη αντικρύζει ο αναγνώστης ότι σπάνιες είναι, οι διαφορές και κανόνας οι ομοιότητες.

Στις καλλιεργούμενες περιοχές αναφέρει: αρμάκια αρχαία έρμαξ, λουρία αρχαία λώρον, λάγκουνα αρχαία λαγών, καμπία λατινικά cabus, τρόχαλος αρχαία τροχμαλός. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε από το γεωργικό βίο ότι τα μέρη του αρότρου μας έρχονται από τον Ησίοδο ζεύλα - ζυγός, σταβάρι - ιστοβοεύς. Από την ποιμενική ζωή μέχρι σήμερα οι τσοπάνηδες λένε το πινό των προβάτων τα πηλά ζώων.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ονόματα των μηνών, τα οποία ποικίλλουν κατά περιοχές, γιατί συνδέονται με τοπικά στοιχεία, που εμφανίζουν διαφορές από τόπο σε τόπο. Παραθέτουμε τα ονόματα των μηνών, καθώς λέγονται στη Μάνη και προχωρούμε σε σχετικά σχόλια: Γενάρης, Χλεβάρης, Μάρτης, Απρίλης, Αμάης, Θεριστής ή Αλωνάρης, Γυαλιστής, Σουκολόης, Αρδικολόης, Σκιγιάτης, Βρωμαλίτης, Δεκέμβρης.

Ο Ιούνιος λέγεται θεριστής, γιατί τότε θέριζαν τα στάχυα.

Ο Ιούλιος λέγεται Γυαλιστής, γιατί αρχίζουν να γυαλίζουννα ωριμάζουν) τα σύκα. Τα παιδιά την εορτή του Προφήτη Ηλία ανεβαίνουν στις βουνοκορφές, ανάβουν φωτιές και απαγγέλλουν τραγουδιστά τους στίχους:

Τα’ Άγιου Λιος γυαλίζονται / τα σούκα σφραϊδίζονται.

Συνήθεις την ίδια μέρα ήταν και οι πετροπόλεμοι μεταξύ των παιδιών. Χωρίζονταν κατά συνοικίες και αποκαλούνταν συνήθως πανωμαχαλιώτες και κατωμαχαλιώτες.

Τον Αύγουστο τον λέγανε Συκολόγο, καθώς γράφει ο Φ. Ι. Βρεττάκος στο «Οι δώδεκα μήνες του έτους και αι κυριότεροι εορταί των» σ. 297, στη Μάνη όμως μέχρι τώρα λένε σούκο και όχι σύκα, άρα ο μήνας λεγόταν Σουκολόης.

Επίσης και το Σεπτέμβριο (σ. 320) δε τον λένε Ορτυκολόγο καθώς σημειώνει ο Βρεττάκος αλλά Αρδυκολόη (από τα αρδύκια και όχι ορτύκια).

Ο Βρεττάκος στη μελέτη του για τους μήνες λέει το Δεκέμβριο Βρωμαλίτη (σ. 15) γιατί τότε ψοφούν τα ζώα και βρωμούν οι αυλές. Όμως το Δεκέμβριο υπάρχουν άχυρα και σανός και τα ζώα τρέφονται και δεν ψοφούν. Αν έκανε πολύ βαρύ χειμώνα μπορεί να υποφέρουν το Φεβρουάριο, όχι όμως στις αρχές του χειμώνα, δηλαδή το Δεκέμβριο.

Στη Μάνη λένε και σήμερα το Σκιγιάτη σκίζε, 'ργώνε και το Βρωμαλίτη σπέρνε, γιατί το μήνα αυτό τον συνδέουν με το Νοέμβριο, το όνομα του μήνα πρέπει να συνδεθεί με τα βρωμάλια.

Στη Μάνη διατηρήθηκε η ανάμνηση της γιορτής, των βρουμαλίων καθώς η γιορτή των Ρουσαλίων. Έτσι ακούγεται:

Όλα τα Σάββα(τα) Σάββατα

να πάνε να γυρίσουν

του Ρουσαλή το Σάββατο

να πάει να μη γυρίσει.