Η περιοχή της Μάνης! Πόθεν η λέξις Μάνη.

Η περιοχή της Μάνης

Η περιοχή της Μάνης είναι μία εκ των περιεργοτέρων. Όχι μόνον της Ελλάδος, αλλά και της Βαλκανικής και της Ευρώπης, έν γένει! Δια τα έθιμά της, τας λαογραφικάς παραδόσεις της, τα περίφημα και ιδιότυπα μοιρολόγια της, και την ιστορία της εν γένει. 

Περί του ονόματος της Μάνης

Περί του ονόματος της Μάνης, πολλά ελέχθησαν κατά καιρούς! Με τον σκοπόν να ερμηνευθή η ετυμολογική προέλευσις του γεωγραφικού τούτου όρου. Ελέχθη δηλαδή ότι το όνομα ”Μάνη” προέρχετο από την μανίαν, την οποίαν φυλλάτουσι μέσα εις την καρδίαν των, οι μανιώδεις πολεμισταί, κάτοικοί της! Η ερμηνεία αυτή, αναφέρεται από έναν παλαιό χρονογράφον του 16ου αιώνος, αλλά δεν είναι ιστορικώς ακριβής.

Ελέχθη επίσης μεταγενεστέρως, ότι το όνομα Μάνη, είναι Αλβανικής προελεύσεως! Αλλά ούτε αυτή η άποψις ευσταθεί, καθ’ όσον εν Μάνη δεν είχον ποτέ εγκατασταθεί Αλβανόφωνοι.

Ο μακαρίτης καθηγητής της Βυζαντινής και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, Νικόλαος Βέης, είχεν την ιδική του άποψη. Υπεστήριζε ότι το όνομα Μάνη προήλθε εκ του αρχαίου επιθέτου μανός = φτωχός, αραιός, λεπτός. Μανόν όρος= γυμνόν όρος, φαλακρόν, άδενδρον. Μανή γη λοιπόν θα εσήμαινε χώρα λεπτόγενος και πτωχή.

Η άποψις αύτη παρά την επιστημονικήν φαινομενικώς πληρότητα, που παρουσιάζει, δεν ανταποκρίνεται και αυτή προς τα ιστορικά δεδομένα. Διότι πρώτον η αρχική μορφή του γεωγραφικού τούτου ονόματος δεν ήτο Μάνη, αλλά Μαϊνη. Δεύτερον είναι γλωσσολογικώς αδύνατον, λέξις ελληνική, και δη γεωγραφικόν όνομα, τονιζόμενον επί της ληγούσης, να αδυνατίση, και να τονισθή εις την παραλήγουσαν, ώστε από Μανή να γίνει Μάνη.

‘Επειτα, το όνομα Μάνη, δεν περιελάμβανε αρχικώς όλην τη σημερινήν περιοχήν. Πάντως μέχρι σήμερον, ήτοι Φεβρουάριος του 1962, καμία ετυμολογική εξήγησις δεν έδωσεν επιστημονικώς ικανοποιητικήν λύσιν.

Η πιθανοτέρα εκδοχή του τοπωνυμίου ”Μάνη”

Η πιθανοτέρα εκδοχή φαίνεται να είναι μία άλλη, την οποίαν παλαιότερον επρότεινε ο μακαρίτης γυμνασιάρχης, ιστοριοδίφης, και φιλολογικός ερευνητής Αθανάσιος Πετρίδης, και την οποίαν παρεδέχοντο πλείστοι έγκριτοι φιλόλογοι. Ο μακαρίτης Πετρίδης υπεστήριξεν ότι το όνομα ”Μάνη” προέρχεται από την Λατινικήν λέξη Manus που σημαίνει χέρι. Υπέθεσε δε ότι το όνομα τούτο εδόθη εις την χώραν, ως εκ του γεωγραφικού σχήματος που παρουσιάζει εις τον χάρτην. Κατά τούτο, ο αείμνηστος Πετρίδης, ίσως να έπεσεν έξω, διότι εκείνους τους καιρούς, οι χάρται δεν ήτο προσιτοί εις όλους τους ανθρώπους! Διότι εξεδίδοντο ολίγοι, και ήσαν σπάνιοι, εις την ουσίαν όμως δεν είχεν εντελώς άδικον.

Γεωγραφικό σχήμα της Μάνης

Πράγματι! Εις το νότιον μέρος της περιοχής της Μάνης, και συγκεκριμένως πλησίον του ακρωτηρίου ” Θυρίδες” δηλαδή του ” Κάβο Γκρόσο” όπως λέγεται και από τους ναυτικούς! Έναντι του μικρού λιμένος Μέζαπος, υπάρχει μικρά χερσόνησος, έχουσα σχήμα χειρός η βραχίονος, η οποία σήμερον λέγεται ”Τηγάνι”, και δια την οποίαν πολλές φορές ησχολήθησαν αι στήλαι της εφημερίδος μας. Εδημοσίευσαν δε κατ’ επανάληψιν και φωτογραφίες.

Η χερσόνησος αύτη, με τον βραχίονά της καταλήγει εις έπαρμα σχήματος παλάμης! Και επί του οροπεδίου της οποίας υπάρχουν επιβλητικοί όγκοι, και άλλα ερείπια μεσαιωνικού φρουρίου! Χρονολογουμένου από της εποχής του Ιουστινιανού και ίσως ακόμη αρχαιότερα.

Το κάστρο Μάϊνη ή Μαϊνη

Το κάστρον τούτο, και η πέριξ χώρα ήτο έδρα επισκόπου, του οποίου η δικαιοδοσία περιελάμβανεν αρχικώς ολόκληρον την περιοχήν της λεγομένης σήμερον Μάνης. Μάνη όμως ή Μάϊνη η Μαϊνη, ελέγετο αρχικώς, μόνον το εν λόγω κάστρον και το εν αυτώ πόλισμα, όχι δε ολόκληρη η σημερινή χώρα. Το όνομα Μάϊνη η Μαϊνη, αναφέρεται και εις τα κείμενα των Βυζαντινών, και δή εις την έκθεσιν του αυτοκράτορος Λέοντα του Σοφού (886-911) ως έδρα επισκόπου! Τελούσαν πάντα υπό την δικαιοδοσίαν του μητροπολίτου Κορίνθου! Κατόπιν δε αναφέρεται ως κάστρον και πόλις εις το σύγγραμμα του αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Ζ’ του Πορφυρογέννητου <<περί διοικήσεως της αυτοκρατορίας>> (905-959).

Ο Πορφυρογέννητος όμως περιπίπτει σε σφάλματα, διότι τοποθετεί την Μάνην εις το ακρωτήριον Μαλέαν! Και επί πλέον αναφέρει, ότι οι Μανιάται ήσαν επί της εποχής των, ειδωλολάτραι, και προσηγορεύοντο Έλληνες, δηλαδή πιστεύοντες εις τους αρχαίους θεούς και όχι εις τον Χριστόν. Τούτο απεδείχθη πλέον εσχάτως, και δεν είναι ακριβές, όπως και πολλά άλλα, αναφερόμενα εις το έργον του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου.

Ο Χριστιανισμός στην Μάνη

Ερευνηταί Λάκωνες και κατ’ εξοχήν ο αείμνηστος καθηγητής Πέτρος Καλονάρος, ανεύρεν παλαιοχριστιανικούς ναούς και άλλα ερείπια και μνημεία εν Μάνη! Πολλά δε τούτων ανεστηλώθησαν και ηρευνήθηκαν, ιδίως εκκλησίαι, μερίμνη του εκλεκτού συντάκτου του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών κ. Δικαίου Βαγιακάκου. Δι’ ων μνημείων αποδεικνύεται ότι ο χριστιανισμός ήτο διαδεδομένος εν τη χώρα, από των πρώτων αιώνων, πάντως δε προ του 300 μ.χ.

Το κάστρον της Μάνης επί Φραγκοκρατίας

Το όνομα Μάνη, ως όνομα κάστρου και πόλεως κειμένης εις την σημερινήν Μέσα Μάνη, δηλαδή ακριβώς επί του Κάβο Γκρόσο, αναφέρεται εν συνεχεία εις τα κείμενα των ” Χρονικών του Μορέως”! Χρονολογούμενα από την εποχή της Φραγκοκρατίας! Τα οποία εδημοσίευσεν, επίσης ο ανωτέρω αναφερθείς αείμνηστος μεγάλος ερευνητής της Λακωνίας, Πέτρος Καλονάρος, εις ωραιοτάτην κριτικήν έκδοσιν.

Τα κείμενα αυτά, τα οποία σώζονται Ελληνιστί, Γαλλιστί, Ιταλιστί, και εις Αραγωγικήν (Ισπανική) διάλεκτο, συνετάχθησαν κατά τον 13ο αιώνα. Γίνεται λόγος περί της Παλαιάς η Μεγάλης Μάνης. Πόλεως και κάστρου, κειμένου επί του οροπεδίου Κάβο Γκρόσσο, και πάνω από το σημερινό χωριό Κηπούλα του τέως δήμου Μέσσης! Δηλαδή της αρχαίας Ιππόλας, ακριβώς επί της θέσεως Άνω Πούλα. 

Το Φράγκικο Κάστρο

Εις την θέσιν αυτήν ο Γουλιέλμος Βιλαρδουϊνος, τρίτος ηγεμών του Φραγκικού Πριγκηπάτου του Μορέως, κατόρθωσε, κατόπιν μεγάλων θυσιών, να κτίση κάστρον! Κείμενον υπεράνω του Βυζαντινού κάστρου της Μάνης, δηλαδή του Τηγανίου. Το Φραγκικόν αυτό κάστρο, εκτίσθη περί το έτος 1250, το δε έμμετρον ελληνικόν κείμενον των ” Χρονικών του Μορέως”, λέγει τα εξής εν προκειμένω (στιχ. 3002- 3007)

Εν τούτω εκαβαλίκεψεν ο πρίγκηπας ατός του

Καθώς τον εσυμβούλεψαν οι άνθρωποι του τόπου

Κι επέρασε τον Πασσαβάν εδιάβη εις την Μάνην

Εκεί ηύρεν σπήλαιον φοβερόν εις ακρωτήρι επάνω

Διατί του άρεσεν πολλά εποίησεν ένα κάστρον

και Μαϊνην το ωνόμασε ούτος το λέγουν πάλιν.

Όμορφη Μάνη - Πάμε Ταίναρο; (Βίντεο-Εικόνες)

https://www.youtube.com/watch?v=jMgq3wBeJ_s

https://omorfimani.blogspot.com/2020/08/blog-post_6.html

Παραδοσιακές Μανιάτικες Συνταγές : Πώς φτιάχνεται η Τραβηχτή Μανιάτικη Πίτα ;

Τραβηχτή Πίτα

Αν είσαι από τη Μάνη ή έχεις κατέβει στη Μάνη έστω μία φορά θα έχεις ακούσει και ίσως θα έχεις δοκιμάσει να φας τη Μανιάτικη Τραβηχτή πίτα. Αν σκοπεύεις να επισκεφτείς τη Μάνη πρώτη φορά, τότε διάβασε παρακάτω τι είναι και πού θα βρεις να φας την καλύτερη.

Τι είναι η Τραβηχτή Μανιάτικη πίτα;

Η Μάνη είναι ένας άγριος τόπος, σε αρκετά σημεία του άνυδρος και δεν διαθέτει μεγάλη χλωρίδα – άρα και μεγάλη ποικιλία σε λαχανικά και φρούτα. Διαθέτει κυρίως ελιές και σιτηρά. Με αυτά τα λίγα υλικά και το αλάτι από τις παραλίες, οι Μανιάτισσες έφτιαχναν τραβηχτές πίτες, που έχουν θρέψει γενιές και γενιές.

Σήμερα, οι τραβηχτές πίτες είναι συνοδεύονται με τυρί, σουβλάκι με κρέας ή με μέλι & πραλίνα.

Τραβηχτή Πίτα με Τυρί

Πώς φτιάχνονται οι τραβηχτές;

Φαινομενικά μπορεί να φαίνεται εύκολο να φτιάξεις μία τραβηχτή, αλλά δεν είναι τόσο εύκολο να την πετύχεις τραγανή χωρίς πολλά λάδια και να είναι και γευστική.

Στην πρόσφατη εκδρομή μας, βρήκαμε και ρωτήσαμε έναν Μανιάτη πώς φτιάχνονται οι σωστές οι τραβηχτές πίτες και μας είπε κάποια από τα μυστικά του.

Για να το επιχειρήσεις στο σπίτι θα χρειαστείς:

1 κιλό αλεύρι, 2 φακελάκια ξερή μαγιά, 1 κ.γ. κοφτό αλάτι, 1 κ.γ. κοφτό ζάχαρη, 2 κ.σ. ελαιόλαδο, όσο πάρει στο νερό για να μην κολλάει στα χέρια και λίγο προζύμι όσο ένα μικρό καρύδι.

Στη συνέχεια:

Αναμειγνύεις όλα τα υλικά και ζυμώνεις για να γίνει ελαστική η ζύμη σου. Τη σκεπάζεις με μια πετσέτα και την αφήνεις για λίγη ώρα σε ένα ζεστό μέρος για να φουσκώσει. Όταν φουσκώσει, βάζουμε λίγο ζύμη στα χέρια μας και την ζυμώνουμε για να καθίσει λίγο.

Βάζουμε σε ένα τηγάνι λάδι, το αφήνουμε να κάψει. Μόλις κάψει παίρνουμε λίγη ζύμη (όσο ένα μικρό μήλο) και το τραβάμε απαλά – απαλά με τα χέρια μας μέχρι να ανοίξη και να πάρει ένα οβάλ σχήμα.

Τις τηγανίζουμε μέχρι να πάρουν ένα χρυσαφί χρώμα.

Σερβίρουμε με τυρί κίτρινο σκληρό (πχ γραβιέρα) ή και με σουβλάκι κρέατος. (Η πίτα με το τυρί και το σουβλάκι ονομάζεται τριπλέτα).

Τριπλέτα

Όμορφη Μάνη - Νοσταλγικές εικόνες από την παλιά Μάνη.

Mια εικόνα λένε , χίλιες λέξεις!!

Με την βοήθεια του εντυπωσιακού λευκώματος του Γ. Βουρλίτη ( "Εικονοβίβλος της Μάνης" Εκδόσεις Γ. Δημακόγιαννη "Αδούλωτη Μάνη) , λίγες εικόνες ρετρό μιας

Μάνης περίπου του 50΄ τότε που εξέλειπαν οι σημερινές ανέσεις και η γη φτωχή μεν , αλλά διαρκώς καλλιεργήσιμη κάτω από σκληρές συνθήκες από τους προγόνους μας που καψαλισμένοι από τον ήλιο και κατακόκκινοι έβγαζαν τα προς το ζην για να θρέψουν την οικογένεια τους. Κι όμως επιβίωσαν .....

Πάλυρος

Παρά τρίχα

Άγιος Νικόλαος στο Γέρμα

Παιδιά στο Γερολιμένα

Γυναίκα στην Αρεόπολη

Κυπάρισσος

Κοίτα

Έλα γρήγορα μωρή

Γύθειο Πάνω δρόμος

https://omorfimani.blogspot.com/2020/08/blog-post_3.html

Παλιά Μάνη: Πόσοι από όλους οι οποίοι έχουμε γεννηθεί, μεγαλώσει ή διατηρούμε ρίζες με αυτόν τον εκπληκτικό τόπο δεν νοσταλγούμε κάποιους παλιούς μανιάτες τους οποίους θυμόμαστε με νοσταλγία;

Και αν ο πολιτισμός σε συνδυασμό με την τεχνολογία εξελίσσονται οι παλαιότεροι από εμάς νοσταλγούμε κάτι από την Παλιά Μάνη.

Με την βοήθεια της τεχνολογίας είμαστε στην ευχάριστη θέση να σας παρουσιάσουμε ένα λεύκωμα, κατ΄εμάς ανεκτίμητης αξίας δημιουργία του Γιάννη Βουρλίτη σε εκδόσεις Αδούλωτη Μάνη του Γεωργίου Π. Δημακόγιαννη και το οποίο ολόκληρο μπορεί να προμηθευτεί κάποιος από το Βιβλιοπωλείο "Αδούλωτη Μάνη" στην Αρεόπολη. Το Λεύκωμα- αποσπάσματα τα οποία δημοσιεύουμε- ονομάζεται " Εικονοβίβλος της Μάνης" . Νοσταλγικές στιγμές αλλά και άγνωστες πτυχές της Παλιάς Μάνης  παρουσιάζονται με την δύναμη της φωτογραφίας  στο παρακάτω slideshow. Πληροφορίες για αγορά του εκπληκτικού λευκώματος εδώ :

Αδούλωτη Μάνη

Πατήστε στον σύνδεσμο παρακάτω:

Παλιά Μάνη

https://omorfimani.blogspot.com/2021/06/blog-post_73.html

Ανατρέχοντας στα βιβλία που διαθέτω -που αφορούν την Μάνη- και που για εμένα αποτελούν πηγή γνώσης για τον αγαπημένο μου τόπο, η ματιά μου έπεσε σε ένα μεγάλο αριστουργηματικά φιλοτεχνημένο βιβλίο . Ονομάζεται "Εικονοβίβλος της Μάνης" η έκδοση του οποίου ανήκει στην Αδούλωτη Μάνη" του κου Γιώργου Δημακόγιαννη. Σε αυτό το μεγάλο καλοντυμένο βιβλίο υπάρχουν δεκάδες ασπρόμαυρες φωτογραφίες μιας παλιάς αλησμόνητης  αλλά και νοσταλγικής πλέον για τους ντόπιους, Μάνης.

Το εκπληκτικό φωτογραφικό υλικό δημιουργήθηκε από τον Γιάννη Βουρλιώτη ,η καταγωγή του οποίου είναι το Γύθειο.

  Με τον φωτογραφικό του φακό κυριολεκτικά όργωσε ολόκληρη τη Μάνη και το αποτέλεσμα υπήρξε εκπληκτικό. Ανέδειξε μέσα από δεκάδες φωτογραφίες την ιστορία και την παράδοση αυτού του τόπου. , σε μια εποχή που η πρόοδος και η τεχνολογία φάνταζε ένα άπιαστο όνειρο.

Ο ποιητής μας Νικηφόρος Βρεττάκος μεταξύ άλλων ανέφερε για τον Γιάννη Βουρλίτη:

"Ο Βουρλίτης κάνει ποίηση και ιστορία. Η αληθινή τέχνη ξεκινάει από την αγάπη στο αντικείμενο της και ο καλλιτέχνης αγκαλιάζει τη Μάνη με πάθος, θα τον έλεγα ένα σπάνιο λουλούδι της μικρής αυτής πατρίδας"

Ο Δημοσιογράφος Ηλίας Καλαποθαράκος αναφέρει :

" Η προσφορά σας για την περιοχή και την ιστορία είναι τεράστια".

Ο ίδιος ο Γιάννης Βουρλίτης αναφέρει μεταξύ άλλων στο βιβλίο του:

   "Μετά από 54 χρόνια επίπονης και συνεχούς δουλειάς αλλά και προσφοράς σε αυτό τον τόπο , τη Μάνη, που υπήρξε η κιβωτός της Ελληνικής Ελευθερίας, έφτασε η στιγμή της ολοκλήρωσης αλλά και της εκπλήρωσης του χρέους μου σαν γνήσιου τέκνου και καλλιτέχνη αυτής της γης (...). Μέσα από 27 φωτογραφικές και ζωγραφικές εκθέσεις-μη κερδοσκοπικές- που παρουσίασα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό γι αυτή τη μικρή μα τόσο σημαντική πατρίδα, βγαίνει μια κραυγή , ένα κάλεσμα και μια αγωνία ευθύνης για κάθε Μανιάτη, κάθε Έλληνα και προπάντων για το ίδιο το κράτος.

Να δει, να προσέξει, μα πλησιάσει αυτό το δρόμο του πρωτόγνωρου κάλλους με το σεμνό του μεγαλείο και το πλήθος των καλλιτεχνικών θησαυρών.

Είναι επιτέλους η ώρα να παρθεί ένα ειδικό βάρος ευθύνης και φροντίδας για τη διάσωση της μοναδικής , της ανεπανάληπτης φυσιογνωμίας αυτού του τόπου."

     Εμείς παίρνοντας έναν μικρό , είναι αλήθεια, αριθμό φωτογραφιών από το υπέροχο αυτό άλμπουμ δημιουργήσαμε ένα βίντεο , έτσι ώστε οι παλαιότεροι να θυμηθούν , αλλά και οι νεότεροι να γνωρίσουν την παλιά Μάνη που φτωχή και απόμακρη από την συνεχή  εξέλιξη δεν πτοήθηκε αλλά κράτησε ψηλά την σημαία της Πατρίδας, της Θρησκείας αλλά και της Οικογένειας. Αρετές που δυστυχώς με την έλευση της παγκοσμιοποίησης και της νέας τάξης πραγμάτων τείνουν να εξαλειφθούν αν δεν έχει συμβεί ακόμα!!

Δείτε το:

https://omorfimani.blogspot.com/2020/08/blog-post_21.html

Μοιρολόγια

Μοιρολόγια

Έμμετρα στιχουργήματα με θλιβερή υπόθεση. Τραγούδια θρηνητικά, που τα απαγγέλλουν οι άνθρωποι κατά το θάνατο αγαπημένων τους προσώπων.

Τα μοιρολόγια και γενικά τα τραγούδια του Χάρου έχουν παλιά παράδοση και διασώζουν Ομηρικά έθιμα γύρω από το συγκλονιστικό γεγονός του θανάτου. Ο θάνατος για τους αρχαίους Έλληνες, όσο και αν η διδασκαλία τους δέχεται την αθανασία της ψυχής και το χωρισμό της από το σώμα, δεν έπαυε να είναι γεγονός που έφερνε θλίψη και πόνο στους ανθρώπους.

Τα πρώτα μοιρολόγια τα βρίσκουμε στον Όμηρο, όπου αναφέρονται νεκρώσιμα τραγούδια της Ανδρομάχης, της Εκάβης, της Ελένης, του Αχιλλέα κτλ., με περιεχόμενο όμοιο σχεδόν με τα σημερινά Ελληνικά μοιρολόγια. Για τον ήρωά τους, τον Έκτορα, οι Τρώες αρχίζουν ομαδικό και ατομικό θρήνο:

<<Έλεγε κλαίοντας και ομού στενάζαν κι οι πολίτες και πρώτη εμοιρολόγησε των γυναικών η Εκάβη:

Τέκνον, τι έπαθα η πικρή! Και ακόμη εγώ θα ζήσω,
αφού μου απέθανες εσύ, που ημέρα νύκτα ήσουν
το ζηλευτό καμάρι μου…>>.

Από την άλλη μεριά οι Έλληνες κλαίνε τον Πάτροκλο ολόκληρη τη νύχτα:

<<Είπε και εις όλους κίνησε τον πόθον των δακρύων
κι η αυγή τους ήβρε ολόγυρα στο λείψανο να κλαίουν>>.

Ανάλογα μοιρολόγια έψελναν και στους κλασικούς χρόνους γυναίκες «Θρηνωδοί» (μοιρολογίστρες, όπως τις λένε σήμερα), οι οποίες θρηνούσαν τραγουδιστά κατά την εκφορά των νεκρών.

Διάσημοι ποιητές, σαν τον Πίνδαρο και το Σιμωνίδη, έγραψαν επικήδεια τραγούδια για τους νεκρούς πλούσιων οικογενειών. Το έθιμο αυτό συνεχίστηκε και μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, περνά μέσα από τη Βυζαντινή εποχή, ακμάζει στη μεταβυζαντινή και φτάνει στη νεώτερη εποχή με την πλούσια σε λυρικότητα ποικιλία.

Τα σύγχρονα μοιρολόγια αποτελούνται συνήθως από δεκαπεντασύλλαβους στίχους και διακρίνονται σε μοιρολόγια επαινετικά του νεκρού και σε μοιρολόγια του Χάρου.

Το μοιρολόι φτάνει στη μεγαλύτερη ακμή στην περιοχή της Μάνης, αλλά εκεί η εκφραστική του δύναμη μεταβάλλεται σε αφηγηματικό ποίημα-τραγούδι, σε εκτενή πολλές φορές ιστορία του νεκρού.

Στη Μάνη, τα μοιρολόγια έχουν σχεδόν υποκαταστήσει τα άλλα τραγούδια, είναι η μόνη μορφή λαϊκής ποίησης και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, ενώ και σήμερα ακόμα αυτοσχεδιάζουν και δημιουργούν οι Μανιάτισσες.

Στη Μάνη επικρατεί ολόκληρη εθιμοτυπία για τα μοιρολόγια. Όταν πεθάνει κάποιος οι γυναίκες του χωριού πηγαίνουν στο «κάθισμα», κάθονται γύρω-γύρω από το νεκρό και αρχίζουν ένα διάλογο με μοιρολόγια.

Οι γυναίκες μοιρολογούν το νεκρό ιεραρχικά, που, όταν πρόκειται για άνδρα, ξεκινά από τη μάνα και συνεχίζεται από την αδελφή, την κόρη και, τέλος καταλήγει στη γυναίκα του. Αποτελεί τιμή για την οικογένεια του νεκρού να μοιρολογηθεί από άτομο εκτός της οικογένειας.

Τη γυναίκα που λέει ένα μοιρολόι δεν πρέπει να τη διακόψει κανένας και αυτή που θέλει να συνεχίσει ζητά την άδειά της. Το μοιρολόι αρχίζει με το ξενύχτισμα του νεκρού, συνεχίζεται όταν το φέρετρο μεταφέρεται στην εκκλησία και αλλάζει μ' ένα σπασμωδικό κλάμα μέσα στην εκκλησία την ώρα της ακολουθίας. Γίνεται εντονότερο στο δρόμο προς το νεκροταφείο, όπου ενώνεται με τις φωνές των συγγενών του νεκρού, και αποκορυφώνεται μπροστά στον τάφο.

Οι μοιρολογήτρες, μερικές από τις οποίες κάνουν μεγάλα ταξίδια για να θρηνήσουν ένα μακρινό συγγενή τους ή κάποτε και ανθρώπους που δε συνάντησαν ποτέ, αυτοσχεδιάζουν βασικά τα μοιρολόγια τους δίπλα στο νεκρό, με βάση ορισμένες τυπικές φράσεις που επαναλαμβάνονται σταθερά.

Τα μανιάτικα μοιρολόγια είναι μεγάλοι επικήδειοι έμμετροι ύμνοι, στους οποίους ο κλασικός δεκαπεντασύλλαβος του δημοτικού τραγουδιού έχει αντικατασταθεί με δεκαεξασύλλαβο στίχο.

Μπορούν να χωριστούν σε κατηγορίες, όπως και τα μοιρολόγια της υπόλοιπης Ελλάδας, αλλά πρέπει να προστεθούν σε αυτά και τα διάφορα ιστορικά περιστατικά, στα οποία αναφέρονται η ζωή του νεκρού, ο τρόπος του θανάτου του, η κοινωνική σταδιοδρομία και δράση του ή η πολεμική και στρατιωτική σταδιοδρομία του.

Έχουμε ακόμη μανιάτικα μοιρολόγια νουθετικά και φρονηματιστικά και με πιο γενικό ιστορικό και εθνικό ενδιαφέρον. Τέλος υπάρχουν και μοιρολόγια που αναφέρονται στην εκδίκηση και είναι τα περισσότερα και τα πιο χαρακτηριστικά της Μάνης.

Η Μάνη!

Η Μάνη είναι ιστορική περιοχή της Πελοποννήσου.

Γεωγραφικά η κυρίως Μάνη ή Μέσα Μάνη, όπως ονομάζεται τοπικά, ορίζεται από τον αυχένα του Ταΰγετου Σαγιά και καταλήγει στο Ακρωτήριο Ταίναρο. Η Μέσα Μάνη διακρίνεται με βάση την κατά μήκος κορυφογραμμή στην Ανατολική Μάνη ή προσηλιακή Μάνη, που βλέπει προς το Λακωνικό Κόλπο και στη Δυτική Μάνη ή Aπόσκερη ή Aποσκιερή Μάνη, που βλέπει στο Μεσσηνιακό Κόλπο. Βορειότερα της Δυτικής Μάνης, δηλαδή από την περιοχή της Καρδαμύλης, βρίσκεται η Μεσσηνιακή Μάνη, ή όπως την αποκαλούν τοπικά η Έξω Μάνη. Ο διαχωρισμός αυτός διακρίνεται και στα επίθετα των κατοίκων, όπου της μεν Λακωνικής Μάνης καταλήγουν σε -άκος και στη Μεσσηνιακή Μάνη σε -έας.

Η περιοχή της Μάνης περιλαμβάνει τις άλλοτε επαρχίες του Γυθείου και Οιτύλου της Λακωνίας. Η συνολική της έκταση φθάνει τα 1800 τ.χλμ. επί συνολικού μήκους 75 χλμ. και μέγιστου πλάτους 28 χλμ. που καταλήγει στο Ακρωτήριο Ταίναρο, με σπονδυλική στήλη το όρος Ταΰγετος και ψηλότερη κορυφή τον Προφήτη Ηλία (2.404 μ.). Ο συνολικός πληθυσμός της το 1961 έφθανε τους 20.300 κατοίκους, που ζούσαν σε 150 περίπου οικισμούς.

Σήμερα, μετά τη διοικητική αναδιοργάνωση Καλλικράτης (2011), η περιοχή της Μάνης αποτελείται από τους δήμους Δυτικής Μάνης, με έδρα την Καρδαμύλη, και Ανατολικής Μάνης, με έδρα το Γύθειο και ιστορική έδρα την Αρεόπολη.

Ο δήμος Δυτικής Μάνης ανήκει στην Π.Ε. Μεσσηνίας (πρώην νομό Μεσσηνίας) και προέκυψε από τη συνένωση των (καποδιστριακών) Μεσσηνιακών δήμων Λεύκτρου και Αβίας. Ο δήμος Ανατολικής Μάνης ανήκει στην Π.Ε. Λακωνίας (πρώην νομό Λακωνίας) και προέκυψε από τη συνένωση των Λακωνικών δήμων Σμήνους, Γυθείου, Οιτύλου και Ανατολικής Μάνης.

Όμορφη Μάνη - Τα φαγητά του παλιού καιρού στη Μάνη.

Οι παλαιοί Μανιάτες ήταν λιτοδίαιτοι.

Έτρωγαν κρίθινο ψωμί (γεννηματένιο) ή ξερά παξιμάδια που τα έλεγαν “χαλούς”, ελιές , φάβα, κρεμμύδια και σκόρδα (ξερά και χλωρά).

Συνήθιζαν να τρώνε κουκλόχυλο, χυλό, πασπαλά (τηγανητός πολτός από αλεύρι), τα λαζάνια, τα στριφτάρια, τα σύγκλινα (διατηρημένα χοιρινά αλίπαστα), τα αλίπαστα ορτύκια, πολύ σπάνια κρέας από σφάγια (τις γιορτινές ημέρες) και πολλά χόρτα αγρού.

Μετά την επανάσταση του 1821 και τη συγκρότηση ελεύθερου ελληνικού κράτους η επικοινωνία των Μανιατών με άλλες περιοχές της χώρας ήταν εύκολη.Αυτή η επαφή με τους άλλους Έλληνες επηρέασε το γλωσσικό ιδίωμα των Μανιατών  (τη μανιάτικη προφορά), τους τρόπους , τη συμπεριφορά, το ντύσιμο αλλά και τη διατροφή.

Σιγά-σιγά τα φαγητά των Μανιατών άρχισαν να γίνονται πιο πολλά και να έχουν περισσότερη ποικιλία.

Από τα φαγητά αυτά, παλιά και νεώτερα, θα περιγράψουμε μόνο τα ξεχασμένα ή αυτά που κοντεύουν να ξεχαστούν.

Τα γνωστά, αυτά που τρώμε και στις μέρες μας, τα παραλείψαμε.

Ο πασπαλάς και ο τραχανάς.

Ο χόντρος: Στάρι χοντροαλεσμένο.

Το μπουλουγούρι (πληγούρι): Στάρι ψιλοαλεσμένο.

Ο χόντρος με λείο: Χόντρος με σάλτσα από ψιλοκομμένα εντόσθια.

Ο γαλόχοντρος: Χόντρος με γάλα

Το ξινόγαλο.

Η κουλάστρα.

Το τσιγαροζούμι: Μπουκιές ψωμί βρασμένες με κρεμμύδι και ξύδι.

Τα ξυδοψίχαλα: Μπουκιές ψωμί άβραστες με νερό λάδι και ξύδι.

Ο χυλός

Τα σύγκλινα: Χοιρινό παστό.

Τα ορτύκια.

Μακαρόνια πλαστά σκέτα ή με σκορδαλιά, καθώς και με μυζήθρα.

Μακαρόνια πλαστά με κόκκορα.

Σφουγγάτο ή καγιανάς: Αυγά τηγανητά με ντομάτα.

Χοντροκούκια χλωρά (μπλέζες) βραστά η γιαχνί.

Λιανοκούκια βραστά η γιαχνί

Φάβα από κουκιά αλεσμένα.

Πεταλίδες βραστές.

Ποδαράτα και σκορφαλέοι βραστοί .

Αχινέοι ωμοί, σαλάτα με λεμόνι.

Κρεμμύδια ψητά στη θράκα.

Σκλημέοι (σαλιγκάρια) ψητοί στη θράκα.

Ψωμί ξερό με ελιές ή κρεμμύδι ή σκόρδο.

Όλα τα ποτιστικά λαχανικά που τρώμε και σήμερα.

Από φρούτα λίγα απίδια (αχλάδια) και σύκα.

Επίσης έτρωγαν σύκα ξερά που τα έλεγαν ασκάδια ή σκορπαϊδες καθώς και καρύδια ξερά, αμύγδαλα ξερά και κάστανα.

Τα φούσκαρα: Κομματάκια από ζυμάρι βρασμένα σε καυτό λάδι.

Οι Τηγανίδες: Πατροπαράδοτο, παραδοσιακό έδεσμα.

Οι τηγανίδες είναι συνδεδεμένο με τους χειμωνιάτικους μήνες και ιδιαίτερα με τις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.

omorfimani.gr

Μάνη Ταξίδι στο παρελθόν με εικόνες

Όσα ακούμε (..) για την ένδοξη και περήφανη ιστορία της ανυπότακτης Μάνης, την βαθιά πίστη των κατοίκων της στο τρίπτυχο Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια, τον Μανιάτικο γδικιωμό (βεντέτα), αλλά και τον σκληρό-και πολλές φορές ακραίο λόγω των αυστηρών αρχών- τρόπο διαβίωσης των κατοίκων της (..) δεν θα ήταν τόσο κατανοητά σε όλους (δεν διαβάζουμε κι όλοι βιβλία…!) εάν δεν συνοδεύονταν και από παλιές φωτογραφίες-ρετρό- που απεικονίζουν ως ένα βαθμό εκείνες τις δύσκολες, πρωτόγονες περιόδους αλλά και αντίστροφα τις χαριτωμένες πτυχές τους.

Πολλές φωτογραφίες, επίσης, που κάνουν το γύρο του διαδικτύου δείχνουν ακόμα και τα χωριά μας πως ήταν κάποτε…!!!

Στο σημερινό άρθρο μας και πάντα με την βοήθεια της τεχνολογίας θα προσπαθήσουμε να δούμε μερικές από αυτές!

Εσείς ως αναγνώστες το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να αφήσετε την φαντασία σας να κάνει ένα ταξίδι στο χρόνο!

Να θυμηθείτε, ας πούμε, την γιαγιά που γύρω-γύρω από το τζάκι ή την στόφα, μικρά παιδάκια, σας έλεγε διάφορες ιστορίες από την καθημερινότητα της ζωής της τα παλιά χρόνια, όταν ζούσε χωρίς τηλέφωνο, χωρίς τηλεόραση, χωρίς ρεύμα, ακόμα και χωρίς νερό στη Μάνη.

Ιστορίες από μανιάτικες βεντέτες , από το πως μάζευαν το αλάτι, το “σιγκλάκι” που το γέμιζαν νερό από τις στέρνες-όχι πολυ μακρινή πραγματικότητα για πολλούς-αλλά και τις επισκέψεις σε διάφορα μέρη του τόπου, είτε για ψώνια, είτε για περίπατο με το γαϊδουράκι!!!

Είστε έτοιμοι…ξεκινάμε:

Μάζεμα Ελιάς στο περιβόλι.

Ανάπαυλα και κολατσό.

Καθάρισμα.

Κάβο Γκρόσσο στο Γερολιμένα.

Άλικα.

Γερολιμένας.

Γερολιμένας 1935.

Επίσκεψη στον τάφο.

Τηγάνι: Συλλογή αλατιού.

Βόλτα με το γαϊδουράκι.

Εκδρομή Μανιατών.

Μανιάτισσα κυνηγά με την απόχη.

Κάπου στη Μάνη.

Έτοιμοι για κυνήγι.

Καθαριότητα.

Ηλιοβασίλεμα στη Βάθεια.

Μέζαπο.

Μαραθονήσι Γύθειο.

Απογευματινός περίπατος Γερολιμένας.

Πουλοκυνηγοί Μανιάτες.

Αγαντεύοντας τη χαλικιά. Γερολιμένας.

Προξενιό στη Μάνη.

Προσταγή μάνας για γδικιωμό.

Καρτέρι εκδίκησης (χωσία).

Τηγάνι. Φόρτωμα αλατιού σε βάρκα.

Γούρνα για τα ζώα.

Επάνω στο Κάβο Γκρόσσο.

Λάγια Μάνης.