Λούπινο, Το Μανιάτικο Όσπριο.

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Λούπινο : πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά τοπικά προϊόντα που έχει η Μάνη. Τα Λούπινα ή Λουμπούνια είναι το όσπριο που ανατρέφει τους Μανιάτες από την αρχαιότητα έως σήμερα. Προς έκπληξη όλων τα τελευταία χρόνια άρχισαν να εμφανίζονται και σε καταλόγους εστιατορίων. Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Τα Λούπινα έχουν ευεργετικές ικανότητες και στο μέλλον μπορούν πολύ εύκολα να αντικαταστήσουν τη σόγια. Η προσπάθεια των διατροφολόγων έγκειται στο να μπορέσουν να αντικαταστήσουν τη σόγια με τους πολύ πιο θρεπτικούς καρπούς όπως είναι τα λούπινα. Δυστυχώς, δεν υπάρχει στη χώρα μας στρατηγική ανάπτυξης των εγχώριων δυνατοτήτων. Η ζήτηση του λούπινου  στο εξωτερικό αυξάνεται, ιδίως στην Ευρώπη, ενώ η καλλιέργειά του θεωρείται εύκολη και πολύ αποδοτική ανά στρέμμα. Η Αυστραλία είναι σήμερα η μεγαλύτερη παραγωγός λούπινου με περισσότερα από 10 εκατομ. στρέμματα ενώ η παγκόσμια παραγωγή είναι διπλάσια. Στη βόρεια Ελλάδα εισάγουμε λούπινα Ιταλίας για ζωοτροφή.

Τα λούπινα, όπως λέει ο καθηγητής, Χρήστος Μακρίδης, από τους αρχαίους χρόνους καλλιεργούνταν για ποικιλία χρήσεων. Οι Ρωμαίοι αποπίκραιναν τα λούπινα σε αλμυρό νερό και τα πουλούσαν στους δρόμους, οι Ισπανοί, όταν κατέκτησαν τη Λατινική Αμερική παρατήρησαν ότι εκεί οι λαοί καλλιεργούσαν τα λούπινα και στην Ευρώπη, τα κίτρινα λούπινα, αναπτύχθηκαν ευρέως στα αμμώδη, όξινα εδάφη.

Όσον αφορά την χρήση των καρπών στην ανθρώπινη διατροφή, επειδή βγάζουν μια πικράδα, συνηθίζεται να ακολουθούνται διάφοροι τρόποι «ξεπικρίσματος», όπως στα κουκιά. «Πάντως, στην Ελλάδα, τα καταναλώνουν ακόμα, σε διάφορες περιοχές όπως στην Πελοπόννησο, την Κρήτη και τη Λακωνία λόγω της καλής διατροφικής ποιότητας, αφού πρόκειται για καρπούς πλούσιους σε πρωτεΐνη» τόνισε ο κ. Μακρίδης συμπληρώνοντας ότι βοηθούν και στην ανάπτυξη προϊόντων, όπως τα ζυμαρικά, τα πατατάκια, το ψωμί, τα μπισκότα και το κέικ.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Ανήκουν στην οικογένεια των ψυχανθών Faboideae και είναι πολυετή φυτά. Είναι στρόγγυλα, πλατιά και μοιάζουν με τη φάβα. Έχουν βρεθεί 300 διαφορετικά ειδή Λούπινων αλλά δυο είναι τα πιο γνωστά. Τα πικρά και τα γλυκά. Στην περιοχή της Μεσογείου επικρατεί το πικρό είδος ενώ τα γλυκά Λούπινα επί τω πλείστον στη Βόρειο Αμερική. Στην Ελλάδα το συναντάμε κυρίως στην Μάνη και την Κρήτη.

ΣΤΟ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ

Τα πρώτα ευρήματα καλλιέργειας εντοπίστηκαν στην Αίγυπτο (το 2000 π.Χ.). Ωστόσο, η καλλιέργεια του λευκού λούπινου είναι πιθανότερο να ξεκίνησε στην αρχαία Ελλάδα όπου εντοπίζονται και οι περισσότερες άγριες ποικιλίες του φυτού ενώ τα συναντάμε αδιάλειπτα στη διατροφή των Ελλήνων από την αρχαιότητα έως σήμερα. Ο Λουκιανός τοποθετεί τους καρπούς ως αναπόσπαστο κομμάτι της νηστείας των αρχαίων. Κυρίως στα δείπνα της Εκάτης «νυκτίων φαντασμάτων» και ειδική τροφή για τους επισκέπτες του νεκρομαντείου του Αχέροντα. Βασική, επίσης, τροφή στα συμπόσια των κυνικών φιλοσόφων. Ο Θεόφραστος, ο Διοσκουρίδης και πολλοί ακόμα αρχαίοι συγγραφείς καταθέτουν γνώση και γνώμη για τα Λούπινα.

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ & ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

“Η τροφή των φτωχών”, κατά τον Αθήναιο, σήμερα είναι ένας εκλεκτός μεζές είτε κατά τη διάρκεια των νηστειών είτε ως ορεκτικό πριν το κυρίως γεύμα.
Λόγω της πικρής γεύσης, συνήθως στη Μάνη, τα έβραζαν (κατά προτίμηση σε θαλασσινό νερό) και στη συνέχεια τα μούλιαζαν σε κρύο θαλασσινό νερό για περίπου 48 ώρες. Με αυτό τον τρόπο ξεπίκριζαν και μπορούσαν να καταναλωθούν. Ένας άλλος τρόπος είναι το καβούρδισμα. Σήμερα, τα χλωρά Λούπινα, κυρίως, πωλούνται σε βάζα με άλμη. Ο καρπός με την κατάλληλη επεξεργασία γίνεται αλεύρι ειδάλλως καταναλώνεται ως ζεστή σαλάτα πάντα συνοδευόμενος από ούζο η μπύρα. Γίνεται ακόμα και παγωτό όπως και μπισκότα. Θεωρείται ο μανιάτικος πασατέμπος ή η μανιάτικη σταφίδα, όπως τα έλεγαν παλαιότερα γιατί αποξηραμένα αποτελούσαν ένα καθημερινό συμπλήρωμα διατροφής. Χρησιμοποιείται ευρέως στη χώρα μας ως ζωοτροφή.

ΘΡΕΠΤΙΚΗ & ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΑ

Κατατάσσονται μεν στα όσπρια αλλά η θρεπτική τους αξία είναι ανώτερη των άλλων. Σύμφωνα με έρευνες, τα Λούπινα, είναι το πλέον κατάλληλο συστατικό για μια διατροφή βασισμένη σε οργανικά στοιχεία, στην ωμοφαγία, και φυσικά σε όσους παρουσιάζουν πρόβλημα με την γλουτένη.

1. Βοηθούν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και του ζαχάρου, δύο σοβαρές παθήσεις που ταλαιπωρούν μεγάλο μέρος του πληθυσμού και οι ειδικοί προσπαθούν να τις αντιμετωπίσουν με φυσικούς πλέον τρόπους
2.Έχουν λίγες θερμίδες και είναι πλούσια σε πρωτεΐνες. Κατάλληλα για δίαιτες απώλειας βάρους.
3. Η μη ύπαρξη γλουτένης βοηθά να συμπεριληφθούν σε εξειδικευμένες δίαιτες που χρήζουν προσοχής.
4. Καταστέλλουν την όρεξη.
5. Έχουν υψηλή περιεκτικότητα ιχνοστοιχείων και μετάλλων όπως μαγνήσιο, σίδηρο, φώσφορο, μαγγάνιο, χαλκό ψευδάργυρο. Δεν περιέχουν χοληστερόλη. Δεν περιέχουν άμυλο. Έχουν υψηλή περιεκτικότητα φυτικών ινών.
6. Βοηθούν στην μείωση της αρτηριακής πίεσης ενώ η σημαντική περιεκτικότητα θειαμίνης ενισχύει το νευρικό σύστημα. Καταπολεμούν το διαβήτη.
7. Ως κατάπλασμα, εξωτερικά, στο δέρμα, αντιμετωπίζει φλεγμονές, αποστήματα, αρθροίτιδα.

Προσοχή χρειάζεται σε περιπτώσεις ατόμων που παρουσιάζουν τροφικές αλλεργίες π.χ. στα φυστίκια και τα ψυχανθή. Η Λουπιδίνη, είναι μια τοξική ουσία του λούπινου που μπορεί να προκαλέσει δηλητηρίαση (λουπίνωση). Την ασθένεια προκαλεί κυρίως στο είδος “κιντρινανθής θέρμος” που καλλιεργείται για ζωοτροφή.

Η πτωτική πορεία της καλλιέργειας του λούπινου άρχισε στη χώρα μας τη δεκαετία του ΄70 αλλά τα τελευταία χρόνια, διαπιστώνει ο καθηγητής, παρατηρείται μια μεγάλη αύξηση στην καλλιέργεια και στην παραγωγή.

«Είναι μια πολύ καλή λύση για τον περιορισμό των εισαγωγών σόγιας, για την αξιοποίηση των όξινων εδαφών αλλά και για την κάλυψη των διατροφικών μας αναγκών» καταλήγει προτείνοντας την επαναφορά του λούπινου στα τραπέζια μας. Άλλωστε, οι φυτικές ίνες που περιέχει ο πυρήνας των γλυκών λούπινων, αντιπροσωπεύουν το 40% του βάρους του, αποτελώντας το υψηλότερο επίπεδο από τα άλλα όσπρια.