Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα Της Μάνης.

 Του Αντ. Ξεπαπαδάκου – συγγραφέα

(«590 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ», Αδούλωτη Μάνη – 2001)

Ταχιά ταχιά είν' αρχιμηνιά,

ταχιά είν' αρχή του χρόνου,

αρχή είν' αρχή τα κάλαντα

κι αρχή του Γεναρίου.

Μέζα κοιμάται αφέντης μας

μαζί με την κυρά μας

και ποιος να μπει και ποιος να βγει

και ποιος να τους ξυπνήζει;

Ξύπνηζε, αφέντη, ξύπνηζε, να φάμε και να πι ούμε:

-Αφέντη πύργος φαίνεζαι

κι ορθός σαν κυπαρίσσι,

και του ματιού ζου η σαϊτιά

πύργους ξεθεμελιώνει,

πύργους και πετροπήγαδα

κι αυλές μαρμαρωμένες.

Είπαμε δα τ' αφέντη μας,

ας πούμε της κυράς μας:

- Κυρά μαρμαροτράχηλη

και φεγγαρομαγούλα

και κρουσταλλίδα του νερού

και πάχνη από τα χιόνια

Όπου τον έχεις τον υγιό

τον λευκοχαναχάρη,

που λούζεις και χτενίζεις τον

και στο σχολειό τον στέλνεις.

Κι ο δάσκαλος τον έβαλε

να του χαλαναρχείσει

κι εξέπασέ του το κερί

κι έκαψε το χαρτί του

κι έκαψε και τα ρούχα του

τα μορφογαζωμένα

κι ο δάσκαλος τον έδειρε

με το χρυσό βιτσάρι.

Παίρνει τον το παράπονο,

την άκρην άκρη πάει,

στο δρόμο τον ζυναπαντούν

οι δώδεκα Απόστολοι:

"Έλα να φας, έλα να πιεις,

έλα να τραγουδήσεις"

Παραδοσιακές Μανιάτικες Συνταγές : Χοιρινό με σέλινο, το χριστουγεννιάτικο φαγητό της Μάνης.

Το μανιάτικο σπίτι λειτουργούσε μέσα σε πλαίσια οικονομικής και κοινωνικής δυσχέρειας. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν πως η μανιάτικη κουζίνα αποτελείται από γρήγορες και σχετικά απλές συνταγές. Ωστόσο κατά την διάρκεια των γιορτών όπου γινόταν η χοιροσφαγή (μην ξεχνάμε πως κάθε μανιάτικο σπίτι είχε κάποιο χοιρινό οικόσιτο)το σπίτι γιόρταζε τα Χριστούγεννα με κρασί και καλό φαγητό. Ένα από αυτά τα αρχοντικά για τα δεδομένα της Μάνης φαγητά ήταν το χοιρινό με σέλινο.

Υλικά

1 κιλό κρέας χοιρινό κομμένο σε κομμάτια

1 κιλό σέλινα καθαρισμένα, πλυμένα και κομμένα σε κομμάτια

2 κρεμμύδια ψιλοκομμένα

1/2 φλιτζ. ελαιόλαδο

Αλάτι

Πιπέρι

Για το αβγολέμονο

3 αβγά

1 φλιτζ. χυμός λεμονιού

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

1. Σε μια κατσαρόλα με αλατισμένο νερό βράζετε τα σέλινα για περίπου 15 λεπτά και στη συνέχεια τα στραγγίζετε.

2. Πλένετε τα κομμάτια του κρέατος, τα σκουπίζετε με απορροφητικό χαρτί κουζίνας και τα αλατοπιπερώνετε.

3. Σε άλλη κατσαρόλα ζεσταίνετε το λάδι, σοτάρετε ελαφρά το κρέας, προσθέτετε τα κρεμμύδια και τα σοτάρετε για 1-2 λεπτά μέχρι να μαραθούν. Προσθέτετε 2-3 φλιτζάνια νερό και βράζετε για περίπου μισή ώρα.

4. Ρίχνετε τα σέλινα και τα βράζετε μέχρι να απορροφήσουν τα πολλά υγρά. Στη συνέχεια τα κατεβάζετε από τη φωτιά.

5. Στο μεταξύ, σε ένα μπολ χτυπάτε το ασπράδι των αβγών σε μαρέγκα, ρίχνετε τους κρόκους και προσθέτετε σιγά σιγά το χυμό λεμονιού ανακατεύοντας συνεχώς.

6. Με μια κουτάλα παίρνετε 2-3 κουταλιές από το ζωμό που βράζει το κρέας και το ρίχνετε στο μπολ, ανακατεύοντας συνεχώς. Περιχύνετε με το αβγολέμονο το κρέας, κουνάτε την κατσαρόλα ώστε να πάει παντού και κατεβάζετε από τη φωτιά.

https://maniatika.wordpress.com/tag/χοιρινό-με-σέλινο

Κάλαντα Χριστουγέννων Μάνης.

Χριστούγεννα, πρωτούγεννα πρώτη γιορτή του χρόνου. 

για βγάτε, δέτε, μάθετε πώς ο Χριστός γεννιέται. 

Γεννιέται κι' ανατρέφεται στο μέλι κι στο γάλα.

Το μέλι τρων οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες 

και το μελισσοβότανο το λούζοντ' οι κυράδες.

Κυρά ψήλη, κυρά λιγνή, κυρά γαϊτανοφρύδα!

Κυρά μ' όταν στολίζεσαι και πας στην εκκλησιά σου,

βάνεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αγκάλη 

και τον καθάριο Αυγερινό τον κάνεις δαχτυλίδι.

Εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φαμε και να πιούμε

παρά σας αγαπούσαμε κι' ήρθαμε να σας δούμε.

Δώστε μας και τον κόκορα, δώστε μας και την κότα· 

δώστε μας και πέντ' έξι αυγά, να πάμε σ' άλλη πόρτα.

Εδώ που τραγουδήσαμε πέτρα να μην ραΐση

κι' ο νοικοκύρης του σπιτιού 

πολλούς χρόνους να ζήση!

https://www.youtube.com/watch?v=Q2Xz9mB4fXg

Παραδοσιακές Μανιάτικες Συνταγές : Μανιάτικοι Κουραμπιέδες.

ΜΑΝΙΑΤΙΚΟΙ ΚΟΥΡΑΜΠΙΕΔΕΣ

Το κατεξοχήν γλυκό που έφτιαχναν οι Μανιάτισσες τον παλιό καιρό σε γιορτές και χαρές ήταν οι μανιάτικες δίπλες, το "εθνικό γλυκό της Μάνης", αλλά τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα γνωστοί έγιναν και οι Μανιάτικοι κουραμπιέδες ιδιαίτερα κατά την περίοδο των Χριστουγέννων και της πρωτοχρονιάς.

Οι Μανιάτισσες το προτιμούν αυτό το γλυκό διότι είναι εύκολο γευστικό και το διατηρούν αρκετό καιρό στο ντουλάπι για οικογενειακή κατανάλωση αλλά και για κέρασμα του επισκέπτη.

Την νοστιμιά τους την οφείλουν στο γεγονός ότι είναι φτιαγμένοι με ελαιόλαδο και όχι με βούτυρο όπως οι κλασσικοί κουραμπιέδες.

ΥΛΙΚΑ

    2 ποτήρια λάδι

    1/2 ποτήρι πορτοκάλι

    2/3 ποτηριού ζάχαρη άχνη

    1 κουταλάκι σόδα

    1 αυγό

    300 γρ. αμύγδαλα

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Ανακατεύουμε μέσα σε μια λεκάνη το λάδι, το αυγό, τη ζάχαρη, και το πορτοκάλι, μέσα στο οποίο έχουμε διαλύσει τη σόδα, για πέντε περίπου λεπτά. Προσθέτουμε ψιλοκομμένα τα αμύγδαλα και ρίχνουμε αλεύρι όσο πάρει, ώστε να γίνει η ζύμη τόσο μαλακή, όσο να πλάθεται. Τη σκεπάζουμε και την αφήνουμε 45 λεπτά να ξεκουραστεί, πλάθουμε τους κουραμπιέδες και τους ψήνουμε σε φούρνο προθερμασμένο στους 170 °C για μισή ώρα.

Όταν κρυώσουν τους πασπαλίζουμε με ζάχαρη άχνη.

Πηγή: Βούλα Κυριακέα, «Συνταγές Μάνης».

Τα έθιμα των Χριστουγέννων στην Σπάρτη και την Μάνη.

 Τα έθιμα των Χριστουγέννων στην Σπάρτη και την Μάνη

…στη Μάνη

Κάθε οικογένεια στο φούρνο του σπιτιού «ρίχνει» τα χριστόψωμα, για να τα κόψει στο τραπέζι των Χριστουγέννων ο οικοδεσπότης σταυρώνοντάς τα, και ευχόμενος «Χρόνια πολλά και του χρόνου». Τα χριστόψωμα κατασκευάζονται όπως το ψωμί, μόνο που στολίζονται με σταυρούς και ποικίλα στολίδια ανάλογα με την καλαισθησία της νοικοκυράς.

(Από το περιοδικό «Αδούλωτη Μάνη»)

…στη Σπάρτη

Στη Σπάρτη, σε κάθε σπίτι, δυο τρεις μέρες πριν, ζυμώνουν 1 – 15 καρβέλια ψωμί. Το ένα, που το τρώνε ανήμερα των Χριστουγέννων, είναι το ψωμί του Χριστού και το πλάθουν σε σχήμα σταυρού από ζύμη. Τα’ άλλα χριστόψωμα τα κάνουν με μύγδαλα και καρύδια.

(Από το περιοδικό «Ουράνιο Τόξο»)

Οι τηγανίδες (Χωριά της Έξω Μάνης)

Σε όλα τα σπίτια, παραμονές Χριστουγέννων θα έπλαθαν και θα έψηναν τις τηγανίδες, τα μανιάτικα λαλάγγια. Στο σοφρά ή σε κάποιο τραπέζι κοντά στην φωτογονία, η μητέρα και τα κορίτσια έπλαθαν το έτοιμο ζυμάρι σε χοντρό μακαρόνι, τις τηγανίδες, και το δίπλωναν τεχνικά στα τέσσερα. Μετά το έριχναν στη μεγάλη τηγάνα που ήταν γεμάτη καυτό λάδι πάνω στη φωτιά, για να ψηθεί. Η πρώτη τηγανίδα, μεγάλη και στρογγυλή με σταυρό στη μέση ήταν του Χριστού, η δεύτερη παρόμοια του σπιτιού κ.λ.π. Τις ψημένες τηγανίδες τις έβαζαν μέσα σε μπουρέκια (στρογγυλά μπακιρένια ταψιά) και σε λεκάνες. Όταν στράγγιζαν καλά τις έβαζαν σε κοφίνια και τις κρεμούσαν ψηλά. Η ποσότητα του ζυμαριού που θα γινόταν τηγανίδες ήταν αρκετή και πάντοτε ανάλογη με τον πληθυσμό της φαμελιάς. Η φωτιά για τις τηγανίδες έπρεπε να είναι δυνατή και να έχει διάρκεια. Γι αυτό ο πατέρας είχε σκίσει σκίζες τα χοντρά κούτσουρα. Ήταν η καλλύτερη καύσιμη ύλη για την περίπτωση. Τα παιδιά παρακολουθούσαν και όλοι, αν δεν ήταν Τετάρτη ή Παρασκευή, δοκίμαζαν και έκαναν τις κρίσεις τους. Και κάθε χρόνο σχεδόν εύρισκαν τα ίδια ελαττώματα στο πλάσιμο και το ψήσιμο, όταν μάλιστα κάποιος ήθελε να πιει νερό του έλεγαν να γυρίσει την πλάτη προς το τηγάνι για να μην …τον βλέπουν οι τηγανίδες και ρουφάνε το λάδι. Οι “λυπημένοι”, που είχαν πρόσφατο θάνατο, δεν έψηναν τηγανίδες, τους πήγαιναν όμως συγγενείς και φίλοι. Άλλα γλυκά που έφτιαχναν στο σπίτι την περίοδο αυτή ήταν οι κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα.

(Από το περιοδικό «Μάνη, χθες, σήμερα, αύριο»)

Το κυνήγι τα Χριστούγεννα (Χωριά Έξω Μάνης)

Κατά τη διάρκεια της σαρακοστής τα περισσότερα παιδιά βγαίνανε κυνήγι. Τα βράδια, όταν το σούρουπο έπεφτε για καλά και το κρύο άρχιζε να τσούζει, παίρνανε το “φακό” με καινούργια “πλάκα” και γυρίζανε στα χαλάσματα και στα σπήλια κοντά στο χωριό. Στόχος τους οι γουργουγιάννηδες, τα μικρά πουλάκια που κούρνιαζαν εκεί. Τα θαμπώνανε με το φακό και τα πιάνανε. Αν ήταν πολύ ψηλά, τα χτυπούσανε με τις λαστιχιέρες (σφεντόνες). Η μάνα ή κάποια μεγάλη αδερφή, μετά από πολλή γκρίνια τους, τα καθάριζαν και τα πάστωναν. Τα βάζανε σε πήλινα ή γυάλινα βάζα, για να τα φάνε τα Χριστούγεννα. Πολλά παιδιά μάζευαν είκοσι και περισσότερα πουλάκια και καμάρωναν για τις … κυνηγετικές ικανότητες τους και για την σοδειά τους. Και όταν ζύγωναν οι γιορτές, άρχιζαν οι παραδοσιακές ετοιμασίες. Το σπίτι έπρεπε να βάλει τα γιορτινά του και όλο το χωριό να καθαριστεί και να ετοιμαστεί, για να υποδεχτεί τους ξενιτεμένους του που θα έρχονταν να κάνουν γιορτές με τους δικούς τους.

(Από το περιοδικό «Μάνη, χθες, σήμερα, αύριο»)

Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Μάνης.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Αυτά που δεν πρέπει να ξεχνάμε

Της Γεωργίας Δημακόγιαννη, από το περιοδικό «Αδούλωτη Μάνη»

Η γέννηση του Χριστού κανονίστηκε το 354 μ.Χ. να εορτάζεται στις 25 Δεκεμβρίου, την ίδια μέρα που γιορτάζονταν η γέννησις του παλαιού Θεού Μίθρα, του «αήττητου Θεού Ήλιου» που ήταν θεός όλων των ηλιακών θεοτήτων της ειδωλολατρίας. Με την αλλαγή και την στροφή των ανθρώπων προς άλλους θεούς, ο «Αήττητος Θεός Ήλιος», έπεσε και τη θέση του την πήρε ο «Ήλιος της Δικαιοσύνης» ο Χριστός.

Εξετάζοντας κανείς τα εορταστικά έθιμα των διαφόρων λαών σκόπιμο είναι να εξετάσει και τον τρόπο που τρέφονται κατά τις μέρες αυτές. Στη Μάνη ακούγεται συχνά το τετράστιχο:

«Του Χριστού χριστόψωμα,

τα Φώτα τηγανίδες

και τη Λαμπρή τυρόπιτες

τ' Άγιου Πετριού κουλούρες».

Ειδικά, στο Μανιάτικο χώρο, η αναφορά μας είναι απαραίτητο να προσαρμοστεί στους όρους της ζωής των Μανιατών και εκεί να τοποθετήσει τις συνήθειες και τα έθιμά τους. Στις συνήθειες λοιπόν, των γιορτινών αυτών ημερών, συνηθίζονται οι τηγανίδες και τα χριστόψωμα, τροφές προσαρμοσμένες στο λιτό και σκληρό βίο των Μανιατών, εφόσον την εποχή αυτή καταγίνονται με το ελαιομάζωμα. Στη Μάνη, δεν υπάρχει η πολυτέλεια εθίμων με αντίστοιχες εορταστικές εκδηλώσεις και η παρασκευή εδεσμάτων που παρατηρείται αλλού, προέχει ο αγώνας για την επιβίωση...

Οι τηγανίδες, φτιάχνονται τις ημέρες των Χριστουγέννων και των Φώτων. «Πρόκειται για ζύμη, που την πλάθουν σαν χοντρό μακαρόνι πάχους περίπου του μικρού δακτύλου και μήκους μισού μέτρου, τις τυλίγουν με κέντρο τη μια άκρη και κατόπιν τις τηγανίζουν» Η πρώτη έχει το σχήμα σταυρού. Η νοικοκυρά ρίχνοντάς την μέσα στο αναβραστό το λάδι, που τσιτσιρίζει στο βαθουλό τηγάνι πάνω στη σιδεροστιά, σταυροκοπιέται και εύχεται: «να σταυρωθούν τα κακά και του χρόνου». Οι άλλες τηγανίδες έχουν ποικίλα σχήματα.

Κάθε οικογένεια, στο φούρνο του σπιτιού «ρίχνει» τα χριστόψωμα, για να τα κόψει στο τραπέζι των Χριστουγέννων ο οικοδεσπότης σταυρώνοντάς τα, και ευχόμενος «Χρόνια πολλά και του χρόνου». Τα χριστόψωμα κατασκευάζονται όπως το ψωμί, μόνο που στολίζονται με σταυρούς και ποικίλα στολίδια ανάλογα με την καλαισθησία της νοικοκυράς.

Και στη Μάνη ακούγονται δοξασίες για τα δαιμονικά και άλλα υπερφυσικά όντα, που βγαίνουν τα δωδεκαήμερα από του Χριστού ως τα Φώτα. Πρόκειται για τους Καλλικαντζάρους. Πολλοί λαογράφοι, υποστηρίζουν πως είναι οι Καλλικάντζαροι απόγονοι του τραγοπόδη θεού Πάνα ή των Σατύρων, που πηδήσανε από την μυθολογία στη χριστιανική ζωή. Ο πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας Νικ. Γ. Πολίτης στις «Παραδόσεις» του αναφέρεται σε Λυκοκατζαραίους, Σκαλικαντζέρια, Καρκαντζέλια, Κωλοβελώνηδες, Πλανηταρούδια, Κάηδες, Παγανά. Στην περιοχή της Αντρούβιτσας (Δ. Μάνη) ονομάζουν τους Καλλικαντζάρους Τσιλικρωτά. Ο Πασαγιάννης στο ομώνυμο χριστουγεννιάτικο διήγημά του αναφέρεται με ένα χαριτωμένο τρόπο σε θρύλους για τα ξωτικά αυτά.

Τους Καλλικαντζάρους που μπαίνουν στα σπίτια από τις καπνοδόχους, γιατί τους προσελκύει η μυρωδιά του λαδιού από τις τηγανίδες, ο λαός τους έχει πλάσει ψηλούς, μαυριδερούς, ισχνούς, άσχημους με κόκκινα άγρια μάτια και τριχωτό όλο το σώμα.

Θεωρούνται «μαγαρισμένοι» και σιχαμεροί, κάνουν ζημιές όπως: σβήνουν τη φωτιά, μαγαρίζουν τα εδέσματα παρενοχλούν τους ανθρώπους κυρίως τα παιδιά και τις γριές και χοροπηδάνε στους δρόμους. Τρώνε βατράχους, χελώνες, φίδια, σκουλήκια κ.ά. Οι άνθρωποι προσπαθούν να εξολοθρεύσουν τις βλαπτικές τους ενέργειες με εξορκισμούς ή προσφορά γλυκισμάτων, τηγανίδων κ.τ.λ. Ο μεγάλος τους φόβος είναι ο αγιασμός.

Στη Μάνη, ακούγονται και στην εποχή μας, κάποια λαϊκά στιχουργήματα για τους Καλλικαντζάρους:

Αρορίτες είμαστε,

αραρά γυρεύουμε

τηγανίδες θέλομε

τα παιδιά τα παίρνουμε

ή το (γ)κούρο ή τη (γ)κότα

ή θα σπάσαμε τη (μ)πόρτα.

Φοβούνται τον αγιασμό γιατί όποιος βραχεί με αγιασμένο νερό αφανίζεται. Όταν βλέπουν τον παπά που αγιάζει τρέχουν φωνάζοντας:

Φεύγετε να φεύγουμε

τι έφτασε ο σκυλόπαπας

με την αγιαστούρα του

Τέλος να αναφέρουμε δυο παροιμιώδεις φράσεις που σχετίζονται με τα Χριστούγεννα, φράσεις που ακούγονται στη Μάνη και μνημονεύονται στις εργασίες του γνωστού συγγραφέα Αν. Κουτσιλιέρη.

Η φράση: «Να γεμίσει η μυλόστασή σου τη Λαμπρή τυρόπιτες και τα Χριστούγεννα τηγανίδες» σημαίνει κατάρα. Συνηθίζεται στους πενθούντες να προσφέρουν οι συγγενείς ή οι φίλοι, τα Χριστούγεννα τηγανίδες ή γλυκίσματα, για να μην τους λείψουν αυτές τις γιορτινές μέρες. Οι τηγανίδες θεωρούνται εορταστικό φαγητό, είναι συνδεδεμένες με σχετικές προλήψεις. Σημειωτέον ότι, όταν κάποια οικογένεια πενθεί, δεν επιτρέπεται να παρασκευάζει εδέσματα εορτών. Άρα το να γεμίσει η μυλόστασή σου  τετράγωνη επιφάνεια που τοποθετούν το χερόμυλο) με τηγανίδες τα Χριστούγεννα σημαίνει να σου έχει τύχει κάποιος θάνατος προσφιλούς - συγγενικού σου προσώπου, ομοίως για το Πάσχα «να σου φέρουν τυρόπιτες».

Η παροιμιώδης έκφραση: «Εγώ είμαι Χριστού και συ Λαμπρή» ερμηνεύεται ως εξής: τα Χριστούγεννα είναι η μεγαλύτερη ακίνητη εορτή, επομένως «είμαι Χριστού» σημαίνει είμαι άνθρωπος συνεπής, έμπιστος «έχω λόγο» και όχι ευμετάβλητος και διπλωμάτης όπως η σπουδαία μεν, αλλά κινητή εορτή του Πάσχα.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗ ΜΑΝΗ – Έθιμα.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗ ΜΑΝΗ – Έθιμα

Προπαραμονή Χριστουγέννων και στο χωριό ζυμώνανε ψωμί. Οι φιλενάδες μαζεύονταν σε ένα σπίτι και ζυμώνανε παρέα.. Αυτό γινότανε στις 5 το πρωί, νύχτα ακόμη, με πολύ χιόνι και το τζάκι να καίει με πολλά ξύλα μέσα..

Η γιαγιά από το προηγούμενο βράδυ, ετοίμαζε μια μεγάλη κατσαρόλα με τραχανά και χυλοπίτες, για να φάνε το πρωί οι φιλενάδες, όταν θα θέλανε να ξαποστάσουν, τρώγοντας, φυσικά, ένα ζεστό πιατάκι..

Παραμονή Χριστουγέννων.. Σπίτια ασπρισμένα, καθαρά.. Όλο το χωριό λάμπει.. Το βράδυ αργά, όλα τα σπίτια ζυμώνουν τηγανίδες… Οι νοικοκυρές είχαν το σοφρά, το στρογγυλό τραπέζι, καθόντουσαν στα σκαμνάκια τα

μικρά και φτιάχνανε τις τηγανίδες…

Για να ζυμώσουν, χρησιμοποιούσαν τις σκαφίδες τους, γιατί κάθε οικογένεια έκανε πάρα πολλά κιλά…

Η γιαγιά πλάθει με τα χέρια της χοντρά μακαρονάκια, τα οποία μετά βάζει σε μεγάλο τηγάνι, επάνω στην καυτή φωτιά..

Η πρώτη τηγανίδα είχε ένα σταυρό επάνω και η δεύτερη πήγαινε για το σπίτι.. Οι τηγανίδες ήταν πάρα πολλές και για το λόγο αυτό, η γιαγιά γέμιζε πολλά και μεγάλα στρογγυλά ταψιά, αλλά και λεκάνες, προκειμένου να φάει η οικογένεια εκείνες τις ημέρες, αλλά και να φιλέψει τους επισκέπτες!

Τις (πεντανόστιμες) τηγανίδες, έτρωγαν με τυράκι φέτα, σύγκλινο, αλλά και λουκανικάκια χωριάτικα…

Πρωί Χριστουγέννων.. Νωρίς, νύχτα ακόμη, το χιόνι πέφτει απαλά, ο (αγουροξυπνημένος) παπάς χτυπάει την καμπάνα και οι χωριανοί με τα φαναράκια τους πηγαίνανε στην εκκλησία, για να παρακολουθήσουν την πρωινή λειτουργία..

Το μεσημέρι, σε κάθε σπίτι, οι οικογένειες έτρωγαν χοιρινό με σέλινο, ενώ, μετά, οι χωριανοί, συνήθιζαν να ανταλάσσουν επισκέψεις μεταξύ τους..

Τα χρόνια εκείνα (1940 και μετά), οι οικογένειες, δεν αντάλασσαν δώρα.. Η γιαγιά, όταν ζύμωνε για την Παραμονή, έκανε κάτι μεγάλα κουλούρια και τα κρέμαγε με καρφάκια στο σαλόνι στον τοίχο.. Τοσα παιδιά τόσα και τα κουλούρια, για κάθε οικογένεια. Και αυτά, ήταν τα δώρα των παιδιών, για την Πρωτοχρονιά..

Για την Καλή Χρονιά, η γιαγιά έφτιαχνε και τις Δίπλες..

Παραδοσιακό, πεντανόστιμο, λίγο μπελαλίδικο γλυκό, το σήμα κατατεθέν της Μάνης!

Παραδοσιακές Μανιάτικες Συνταγές : Σαμουσάδες.

 

Τους φτιάχνουν και σε άλλα μέρη της Ελλάδας αλλά εδώ είναι ο τόπος τους. Μονεμβασιά, Αρεόπολη και Λακωνική Μάνη. Ο λόγος για τους σαμουσάδες σε όλο το σιροπιαστό τους μεγαλείο…

Είναι το άρωμα από πορτοκάλι, το καβουρντισμένο σουσάμι με το καρύδι και το αμύγδαλο ή το αέρινο, χειροποίητο φύλλο; Οι σαμουσάδες είναι η βυζαντινή εκδοχή του μπακλαβά. Αυτοκρατορικοί και με τη βούλα!

Ένα γλυκό που αποτελεί την περηφάνια της λακωνικής γης, από το Κάστρο της Μονεμβασιάς μέχρι την Αρεόπολη, με τα κουτιά να στέλνονται ακόμα και στην Αμερική για τους Λάκωνες που πεθύμησαν άρωμα πατρίδας. Κάθε οικογένεια, μάλιστα, είχε συνήθεια μέχρι πρόσφατα, να στέλνει στους αρραβώνες στην άλλη οικογένεια και όλους τους συγγενείς, σαμουσάδες για να είναι γλυκός ο γάμος…

Και μπορεί το αέρινο φύλλο του μπακλαβά να είναι παλατιανή πατέντα στις κουζίνες του Τοπ Καπί αλλά φαίνεται ότι οι σαμουσάδες που οφείλουν πιθανόν το όνομά τους στο σουσάμι, είναι η εξέλιξη της αρχαίας «κοπτής», ενός γλυκού με ξηρούς καρπούς που έβραζαν σε μέλι. Από εκεί εικάζουν ότι κληροδοτήθηκε στους Βυζαντινούς από όπου και η παράδοση στη Μονεμβασιά και την ευρύτερη περιοχή.

Αυτοί που ξέρουν, ομολογούν ότι το μυστικό στους σαμουσάδες είναι το χειροποίητο φύλλο. Όχι μόνο για το άρωμα πορτοκαλιού όσο για την τέχνη των γυναικών που περνά από γενιά σε γενιά με την ίδια μαεστρία. Ανοίγεται διάφανο, γεμίζεται με αμύγδαλο, καρύδι, καβουρντισμένο σουσάμι, αρωματίζεται με κανέλα, γαρύφαλλα, μοσχοκάρυδο και μαστίχα -Χίος και Πελοπόννησος ήταν πάντα σε αγαστή εμπορική συνεργασία- και τυλίγεται με αριστοτεχνική ακρίβεια, σφιχτά, γύρω από τη βέργα, σε μακριά μπαστούνια. Σε άλλα χωριά κόβουν ένα-ένα τα ρολά, καρφιτσώνουν ένα γαρύφαλλο και τηγανίζουν τους σαμουσάδες σε καυτό λάδι. Και σε άλλα, προτιμούν το ψήσιμο στο φούρνο για να μένει τραγανό το φύλλο. Και όταν βγαίνουν καυτοί πέφτει επάνω το κρύο σιρόπι -απαραίτητα από μέλι- αρωματισμένο με ανθόνερο από λεμονανθούς και πορτοκαλανθούς σε ένα κρεσέντο γλύκας.

Στη Μονεμβασιά και τη Λακωνική Μάνη υπάρχουν εργαστήρια που κρατούν ακόμα την τέχνη-γνωστά από στόμα σε στόμα-με αποστολές και στην Αθήνα αφού διατηρούνται εκτός ψυγείου για μέρες. Εννοείται ότι θερμίδες δεν μετράς στους σαμουσάδες. Το απαγορεύει η παράδοση.

Υλικά
400 γρ. σταρένιο αλεύρι
2 κ.σ. ελαιόλαδο
Χυμός μισό λεμονιού
1 κ.γ. baking powder
1 ποτήρι ζαχαρόνερο (1 κ.σ. ζάχαρη σε ένα ποτήρι νερό)
1 ποτήρι νερό
250 γρ. ψιλοκομμένα καρύδια
3 κ.σ. ζάχαρη
κανέλλα
γαρίφαλα
λάδι για το τηγάνισμα
μέλι για το σερβίρισμα
 
Για το σιρόπι
1 ποτήρι νερό
1 ποτήρι ζάχαρη
1 ποτήρι μέλι
1 ξυλάκι κανέλλας
1 φλούδα πορτοκαλιού

Εκτέλεση

Κοσκινίζουμε το αλεύρι, ρίχνουμε μέσα το ελαιόλαδο και το τρίβουμε με τα χέρια. Σταδιακά, προσθέτουμε τον χυμό λεμονιού, το baking powder, 1 ποτήρι του νερού ζαχαρόνερο κρύο και ένα ποτήρι του νερού σκέτο νερό (όσο πάρει). Ζυμώνουμε καλά και όταν η ζύμη είναι έτοιμη, την αφήνουμε να «ξεκουραστεί» για μισή ώρα.

Φτιάχνουμε το σιρόπι ενώνοντας τα υλικά και το σιγοβράζουμε έως ότου να «δέσει». Στη συνέχεια το αφήνουμε να κρυώσει.

Μόλις η ζύμη είναι έτοιμη, αλευρώνουμε μία επιφάνεια και ανοίγουμε ένα λεπτό φύλλο. Για το μείγμα βάζουμε το καρύδι, ½ κουταλάκι κανέλλα και 3 κουταλιές της σούπας ζάχαρη.

Πασπαλίζουμε με το μείγμα την επιφάνεια του φύλλου αφήνοντάς το περιμετρικά καθαρό. Τυλίγουμε σε ρολό και βρέχουμε με λίγο νερό στο τελείωμα για να κολλήσει καθώς το πιέζουμε ελαφρά. Κλείνουμε και τις άκρες του ρολού και καρφώνουμε τα γαρίφαλα κατά μήκος. Στη συνέχεια, τρυπάμε με μία οδοντογλυφίδα σε πολλά σημεία.

Τηγανίζουμε τα ρολά σε ελαιόλαδο, σε χαμηλή φωτιά, μέχρι να ροδίσουν και τα τοποθετούμε σε απορροφητικό χαρτί κουζίνας. Κόβουμε τους καυτούς σαμουσάδες σε μικρότερα μέρη και τους βουτάμε στο σιρόπι. Για το τελείωμα, προσθέτουμε λίγο μέλι από επάνω.

Ιστορικό

Οι σαμουσάδες είναι παραδοσιακό γλυκό της Λακωνίας που θυμίζει τον γνωστό σε όλους μας μπακλαβά, τα Κυπριακά «Δάκτυλα Κυριών» και την Κυπριακή «Τσιπόπιτα». Οι σαμουσάδες (ενικός: σαμουσάς) πήραν το όνομά τους από την Λατινική λέξη για το «σουσάμι» (“sesamum”- αναγραμματισμένο σε “samusas”) λόγω του σουσαμιού που υπήρχε στη γέμιση και από πάνω.

Υλικό από το ταξίδι μας στις Πιόντες (Σεπτέμβριος 2024).